Międzynarodowy Dzień Ludzi Pozbawionych Wartości

Pierwszy dzień wiosny nie bez kozery kojarzy się z dniem wagarowicza.  Słońce wdzierające się do szkół skutecznie zachęca do wyjścia na zewnątrz. Nie ma się czemu dziwić – skutki przesilenia wiosennego dotykają każdego, odbierając na krótki czas siły do wypełniania swoich obowiązków. Co do zwyczajowo obchodzonych dni pod specyficznymi hasłami, w dysonansie do popularnego dnia wagarowicza, zbliża się mało znany międzynarodowy dzień inwalidy. Równie mało znana jest definicja tego słowa oraz wielu pokrewnych określeń.

Określenie Inwalida definiowane jest jako częściową lub całkowitą niezdolność do wykonywania pracy zawodowej, spowodowaną długotrwałym naruszeniem sprawności organizmu. Słowo inwalida pochodzi od łacińskiego validus – wartościowy (od: valor – wartość), natomiast przedrostek in stanowi zaprzeczenie tej cechy, więc dosłownie inwalidus jest osobą pozbawioną pewnej wartości. Kontrowersje wokół tego terminu wynikają z niedoprecyzowania o jaką wartość właściwie chodzi.

Obecnie termin ten zastępuje się określeniem osoba z niepełnosprawnością, które to de facto jest  również nie precyzyjne, lecz nie podważa niczyjej godności przez spekulację nad jego wartością. ONZ zdefiniowało ten termin w 1975 roku jako stan w którym z powodu braków wrodzonych lub nabytych, fizycznych, bądź umysłowych zdolności, osoba jest całkowicie lub częściowo niezdolna, do zaspokojenia swoich potrzeb niezbędnych dla prowadzenia życia na poziomie indywidualnym lub społecznym. Rozróżniono ten stan na niepełnosprawność okresową, ustępującą pod wpływem leczenia, oraz trwałą podlegającą ewentualnemu zmniejszeniu lecz niemożliwą do zlikwidowania. Pięć lat później wprowadzono „międzynarodową klasyfikację zaburzeń” rozpatrując niepełnosprawność pod kątem pojęć: uszkodzenie (ang: impairments), ograniczenie (ang: disabilites) i upośledzenie (ang: handicaps).

Uszkodzenia określają utratę lub zaburzenie funkcji psychologicznej, fizjologicznej lub anatomicznej struktury, stanowiąc przyczynę ograniczeń. Ograniczenia natomiast dotyczą zmniejszenia możliwości wykonywania rozmaitych czynności, które nie dyskwalifikują danej osoby z  udziału w codziennej aktywności życiowej. Upośledzenia oznaczają niemożność prowadzenia takiej działalności jaka jest dla danej grupy uznawana za normalną.

Bardzo ciekawa jest etiologia terminu upośledzenie, która w języku angielskim oznacza dosłownie „hand in cap” (ręka w czapce). Była to nazwa gry hazardowej, polegająca na gonitwach konnych, których reguły pozwalały na uzyskiwanie nawet najsłabszym koniom najlepszych lokat, dzięki  wprowadzeniu dodatkowych obciążeń dla najlepiej biegających koni. Te dodatkowe obciążenie ograniczające ich możliwości stanowiło w pewnym sensie upośledzenie tych koni. Tak więc nazwa gry hazardowej stała się symbolem wyrównanych możliwości między najlepszymi i najsłabszymi.

Wracając do międzynarodowego dnia inwalidy,  jest to święto ustanowione w  1956r. przez Międzynarodową Organizację Pracy (w Polsce obchodzone od 1959r. za sprawą Polskiego Związku Emerytów, Rencistów i Inwalidów). Co roku trzecią niedzielę marca honoruje się tytułem międzynarodowego dnia inwalidy, na pamiątkę katastrofy górniczej w kopalni węgla kamiennego Boiz du Cazier w Marcinelle w Belgii, w czasie której to śmierć poniosło 262 górników, a część doznała poważnych obrażeń zostając inwalidą. Na obchody wybrano pierwsze dni wiosny, jako symbol odradzającej się przyrody.